Jan Mankes wordt vaak omschreven als één van de meest bijzondere kunstenaars die Nederland heeft voortgebracht. Zijn stijl? Intiem, verstild en buitengewoon verfijnd. In een wereld die steeds sneller beweegt, nodigt zijn werk ons uit om juist stil te staan. Zijn schilderijen lijken fluisterend te spreken — over de natuur, het leven en de vergankelijkheid ervan. Deze bijzondere kwaliteiten maken zijn tijdloze schilderijen nog altijd relevant en ontroerend.
In dit artikel duiken we dieper in het leven van Jan Mankes, de kracht van zijn kunstwerken en het betoverende schilderij “Bomenrij”, dat velen nog altijd tot de verbeelding spreekt.Wie was Jan Mankes?
Jan Mankes werd geboren op 15 augustus 1889 in Meppel. Hij groeide op in Friesland en begon op jonge leeftijd met tekenen. Hoewel zijn leven kort was — hij overleed op slechts 30-jarige leeftijd in 1920 aan tuberculose — liet hij een indrukwekkend oeuvre van ongeveer 150 werken achter.
Zijn leven werd gekenmerkt door ziekte, introspectie en een diepe verbinding met de natuur. Mankes was een autodidact die slechts korte tijd les volgde aan de Haagse Academie. Zijn unieke stijl ontwikkelde zich vooral tijdens zijn jaren in de stilte van het Friese dorp Eerbeek.
De Kunstwerken van Jan Mankes
1. Natuur als hoofdrolspeler
Wat Mankes’ kunst onderscheidt, is zijn bijna spirituele relatie met de natuur. In tegenstelling tot veel tijdgenoten, die kozen voor grootse historische of religieuze onderwerpen, zoomde Mankes juist in op het kleine. Denk aan een vogeltje, een bok, een bloem in een vaas of een rij bomen — onderwerpen die vandaag de dag worden erkend als beroemde kunstwerken vanwege hun ingetogen schoonheid en diepe symboliek.
Zijn schilderijen zijn vaak klein van formaat, maar groots in sfeer. Mankes wist met minimale middelen een maximale gevoelsimpact te creëren. Zijn schilderijen zijn geen momentopnamen, maar meditaties.
2. Zelfportretten: de blik naar binnen
Een ander terugkerend thema in Mankes’ oeuvre zijn zijn zelfportretten. Deze tonen niet alleen zijn uiterlijk, maar vooral zijn innerlijke wereld. Je ziet een man die worstelt met zijn gezondheid, maar ook met de vergankelijkheid van het leven. Zijn ogen kijken niet naar jou, maar door je heen — een krachtig voorbeeld van hoe emotie en introspectie samenkomen in zijn realistische schilderijen.
3. Dieren in verstilling
Mankes schilderde ook regelmatig dieren. Bekend is bijvoorbeeld het werk van een witte pauw, die hij met grote tederheid en oog voor detail weergaf. Zijn dieren lijken bijna menselijke emoties uit te stralen: rust, melancholie, waardigheid. Hij gaf dieren een ziel.
De Techniek en Stijl van Mankes
Jan Mankes werkte met olieverf, houtskool, krijt en aquarel. Zijn kleurgebruik is vaak sober en harmonieus. Hij werkte in dunne lagen en gebruikte zachte overgangen, wat zijn werk een bijna dromerig karakter geeft — iets wat perfect aansluit bij het mysterie van het iconische schilderij dat hem blijft omringen.
Zijn stijl wordt wel vergeleken met het symbolisme, maar Mankes gaf er een geheel eigen draai aan. Waar symbolisten vaak kozen voor mystieke beelden en allegorieën, vond Mankes de magie in het gewone.
Zijn werk is verstild, zonder leeg te zijn. Introspectief, zonder afstandelijk te zijn. En uiterst beheerst, zonder saai te worden.
Jan Mankes en “Bomenrij”: Een Iconisch Werk
Eén van de bekendste schilderijen van Jan Mankes is “Bomenrij”. Dit werk toont, zoals de titel al zegt, een rij bomen. Maar zoals altijd bij Mankes is het niet de voorstelling op zich die raakt — het is de sfeer die het werk ademt. Zijn subtiele penseelvoering en gevoel voor stilte maken het tot een meesterwerk binnen de moderne kunst en zijn iconische schilderijen.
Wat maakt “Bomenrij” zo bijzonder?
- Licht en schaduw: Mankes speelt subtiel met lichtval, waardoor de bomen bijna mystiek ogen.
- Symmetrie en rust: De bomen staan in een harmonieuze opstelling. Je voelt de balans.
- Sfeer van eeuwigheid: Het schilderij straalt een tijdloosheid uit die je stil maakt.
“Bomenrij” is geen afbeelding van een plek, maar eerder een gevoel. Een herinnering aan een moment van stilte in de natuur. Mankes weet een emotie te vangen zonder overdrijving.
Waarom spreekt het werk van Jan Mankes nog steeds aan?
In een tijd van constante prikkels en vluchtige beelden verlangen mensen steeds meer naar diepgang en rust. Het werk van Mankes biedt precies dat. Zijn schilderijen vragen je om stil te zijn. Ze willen niet schreeuwen, ze willen fluisteren — in scherp contrast met de abstracte kracht van de schilderijen van Piet Mondriaan.
Bovendien is zijn vakmanschap onmiskenbaar. In een kleine penseelstreek weet hij gevoel en vorm samen te brengen. Elke millimeter op het doek is doordacht. Zijn werk blijft boeien — niet door spektakel, maar door subtiliteit.
Waar zijn de kunstwerken van Jan Mankes te zien?
De meeste werken van Jan Mankes bevinden zich in Nederlandse musea, zoals:
- Museum MORE (Gorssel) – Grootste collectie van zijn werken.
- Gemeentemuseum Den Haag – Belangrijke stukken van zijn hand.
- Museum Belvédère (Heerenveen) – Regelmatig exposities over Mankes.
- Kunstmuseum Den Haag – Met onder meer “Bomenrij” en diverse portretten.
Daarnaast zijn zijn werken ook in particuliere collecties terug te vinden, en worden ze regelmatig geëxposeerd.
Jan Mankes in de kunstgeschiedenis
Hoewel Jan Mankes tijdens zijn leven al enige bekendheid genoot, werd zijn werk pas écht op waarde geschat na zijn dood. Kunstcritici zien hem vandaag als een sleutelfiguur in de Nederlandse kunstgeschiedenis, omdat hij zich juist niet liet meeslepen door de grote stromingen van zijn tijd — in contrast met bijvoorbeeld de expressieve stijl van de schilderijen van Herman Brood.
Mankes is een eenling, een kunstenaar die koos voor introspectie en verstilling, waar anderen de wereld wilden veranderen. Dat maakt hem uniek — en misschien zelfs visionair.
Jan Mankes blijft fluisteren door de tijd
Jan Mankes overleed jong, maar zijn werk leeft voort — niet in bombastische musea of luidruchtige discussies, maar in de stilte van een kijkersziel. Wie eenmaal oog krijgt voor zijn wereld, raakt er niet meer van los.
Zijn schilderijen vragen geen aandacht — ze verdienen het. Of je nu kijkt naar zijn zelfportretten, een pauw, of het indrukwekkende “Bomenrij”, het werk van Jan Mankes blijft één ding doen: je tot rust brengen.
FAQs
Wie was Jan Mankes?
Jan Mankes was een Nederlandse schilder (1889–1920) die bekendstaat om zijn verstilde, intieme kunstwerken. Hij werkte vooral met natuur, zelfportretten en dieren.
Wat is het bekendste schilderij van Jan Mankes?
“Bomenrij” is één van zijn bekendste werken, naast schilderijen van dieren zoals een witte pauw en talloze zelfportretten.
Wat kenmerkt de stijl van Jan Mankes?
Zijn stijl is verstild, harmonieus en subtiel. Hij werkte vaak met zachte kleuren, dunne lagen verf en beperkte compositie om een rustige sfeer te creëren.
Waar kan ik kunst van Jan Mankes bekijken?
Je vindt zijn werk in onder andere Museum MORE, Museum Belvédère en Kunstmuseum Den Haag.